آناتومی مویرگ

همراه با مویرگ ها در فواصلی نامنظم ، سلول هایی به نام پری سیت دیده می‌شوند که به وسیله تیغه پایه محصور شده‌اند و با زواید بلند خود مویرگ را در بر می‌گیرند. این سلول ها ، سلول های متمایز نشده‌ای هستند که قادرند در مواقع لازم به سلول های عضلانی دیواره رگ و یا سلول  های پیوندی ، تمایز یابند.

گرچه عقیده بر این است که سلول  های آندوتلیال با داشتن فیلامنت های انقباضی دارای خاصیت انقباضی می‌باشند، ولی سلول های پری سیت نیز حاوی فیلامنت های انقباضی هستند. مویرگ ها در ارگان های مختلف برای تامین نیازهای آن ها تغییراتی پیدا می‌کنند که از این نظر مویرگ ها سه دسته هستند.

مویرگ های پیوسته

مویرگ های پیوسته یا سوماتیک به وسیله عدم وجود منفذ در دیواره‌شان مشخص می‌شوند، به وسیله اتصال محکم به یکدیگر چسبیده‌اند. این نوع مویرگ ها در انواع مختلف عضله ، بافت همبند ، غدد برون ریز (اگزوکرین) و سیستم عصبی دیده می‌شود. در برخی مناطق به غیر از بافت عصبی ، وزیکول های پینوسیتوزی متعددی در هر دو سطح سلول آندوتلیال دیده می‌شوند. این وزیکول ها به صورت منفذ در سیتوپلاسم این سلول ها دیده می‌شوند و مسئول انتقال درشت مولکول ها در هر دو جهت در سیتوپلاسم آندوتلیوم می‌باشند.

مویرگ های منفذدار

به مویرگ هایی اطلاق می‌شود که سلول های آندوتلیال پوشاننده آن ها دارای منافذی به قطر ۸۰ – ۶۰ میکرومتر می‌باشد. بایستی توجه داشت که در مویرگ های منفذدار تیغه پایه فاقد منفذ بوده و یکپارچه است. مویرگ های منفذدار در بافت هایی یافت می‌شوند که تبادل مواد بین بافت و خون سریع است که بیشتر در پانکراس ، لوله گوارش و غدد آندوکرین دیده می شوند. در این مویرگ ها منافذ سلول ها توسط لایه نازکی به نام دیافراگم پوشیده شده‌اند که نفوذ‌پذیری آن ها نسبت به غشا و سلول زیادتر است.

سینوزوئیدها

مویرگ هایی بسیار وسیع (تا ۴۰ میکرومتر) و دارای شکل نامنظم می‌باشند که سلول های آندوتلیال پوشاننده آن ها دارای منافذ بدون دیافراگم و تیغه پایه آن ها غیر ممتد است. علاوه بر این ، وجود فضاهای بزرگ بین سلول های آندوتلیال باعث می‌شود که نه تنها پلاسما بلکه سلول های خونی نیز از آن فضاها به بیرون راه یابند که این فضاها گاها به وسیله ماکروفاژها اشغال می‌شوند، سینوزوئیدها در کبد ، مغز استخوان و طحال دیده می‌شوند. این مویرگ ها دارای مسیر پرپیچ و خمی هستند و گردش خون در آن ها آهسته می‌باشد.

اعمال مویرگ ها

مویرگ ها رابط بین شریانچه‌ها و وریدچه‌ها بوده و به علت وسعت زیاد خود ، داشتن دیواره نازک و کاهش سرعت جریان خون در آنها مناسب ترین محل برای مبادله مواد غذایی ، اکسیژن و دی‌اکسید کربن بین خون و مایعات بافتی می‌باشند. مبادله مواد از طریق انتشار ، عبور از منافذ دیواره مویرگ ها ، عبور از اتصالات بین سلولی و توسط وزیکول های پینوسیتوزی انجام می‌گیرد. عبور مواد و کلوسیت های خون از اتصالات بین سول های آندوتلیال تحت تاثیر موادی نظیر هیت‌مین و برادی‌کینین که در شرایط التهابی بطور موضعی ترشح می‌گردند، افزایش می‌یابد.

سلول های آندوتلیال پوشاننده مویرگ ها اعمال دیگری نیز انجام می‌دهند که مهمترین آن ها عبارتند از: تبدیل آنژیوتانسین I غیر فعال به آنژیوتانسین II فعال می‌باشد که موجب بالا رفتن فشار خون می‌گردد ، غیر فعال کردن موادی نظیر برادی کینین ، پروستاگلاندین‌ها ، نوراپی نفرین ، سروتونین و ترومبین ، لیپولیز و جلوگیری از تشکیل ترومبوز ( لخته در داخل رگ های خونی) و تبدیل آن ها به مواد بی‌اثر.

ارتباط شریان ها با وریدها

سیستم شریانی وریدی معمولا" توسط مویرگ ها به یکدیگر مرتبط می‌شوند. انشعابات انتهایی شریانچه‌ها را قبل از تبدیل شدن به مویرگ ها شریانچه پیش مویرگی و وریدچه‌های مرتبط با مویرگ ها را وریدچه‌های پشت مویرگی می‌نامند.

در محل تبدیل شریانچه انتهایی به مویرگ عضلات دیواره شریانچه به عنوان اسفنکتری عمل می‌کنند که میزان جریان خون مویرگی را کنترل می‌نمایند. در اغلب قسمت های بدن مانند پوست ، شریانچه انتهایی به طور مستقیم به وریدچه متصل می‌شود که اینگونه ارتباط را آناستوموز شریانی – وریدی می‌نامند.

عضلات ضخیم شده دیواره شریانچه در محل آناستوموز حاوی اعصاب محرکه است و به عنوان اسفنکتر عمل کرده و کنترل ورود خون به شبکه مویرگی را بر‌ عهده دارد، در صورت باز بودن این اسفنکتر ، عمده خون شریانی به جای شبکه مویرگی وارد وردیچه می‌شود. در نواحی معینی ، شریانچه انتهایی در محل آناستوموز حالت مارپیچ پیدا کرده و توسط غلافی همبند احاطه می‌گردد که به آن گلوموس گویند. در گلوموس عضلات دیواره بسیار ضخیم بوده و در موقع انقباض به روی آن برجسته شده و می تواند باعث قطع موقت جریان خون شود این سیستم که توسط اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک زیادی عصب دهی شده و در تنظیم درجه حرارت مانند انتهای انگشتان نقش دارند.

سیستم های پورتی رگ ها

اصولا" شبکه مویرگی حاصل از انشعابات آرتریول های انتهایی به وریدچه منتهی می‌شوند. با‌وجود این در اعضا معینی مانند کبد ، هیپوفیز و کلیه ، وریدچه دریافت کننده شبکه مویرگی مجددا منشعب شده و دومین شبکه مویرگی را بوجود می‌آورند. در این سیستم ها ، وجود دو شبکه مویرگی متوالی ، شرایط را فراهم می‌کند که مواد برداشت شده در شبکه اول به سادگی در شبکه دوم بین خون و مایعات بافتی مبادله می‌گردد. با توجه به شباهت این امر به تخلیه و بادگادگیری کالاها در بندرها ، این سیستم را سیستم پورت یا سیستم باب گویند.

مقایسه قطر مویرگ ها و آئورت

مجموع قطر مویرگ ها حدودا ۸۰۰ برابر قطر آئورت می‌باشد. سرعت خون در آئورت ۳۲۰ میلیمتر بر ثانیه و در مویرگ ها ۰.۳ میلیمتر بر ثانیه می‌باشد. به علت جدار نازک و سرعت پایین جریان خون ، مویرگ ها محل مناسبی برای تبادل مواد بین خون و بافت ها می‌باشند.