سیاهرگ ها یا ورید

پس از مبادله مواد ، خون مویرگی به وریدچه منتقل شده و نهایتا توسط وریدهای بزرگ مجددا به قلب بر می‌گردد پس از مبادله مواد بین خون و محیط خارج سلولی ، در سطح مویرگ ها ، خون مویرگی به ترتیب از طریق وریدچه‌ها ، وریدهای متوسط و وریدهای بزرگ به قلب منتقل می‌شود. وریدها در هر ارگان معمولا همراه با شریان های مربوطه می‌باشند و قطر آن ها بزرگتر از شریان ها است. دیواره سیاهرگ ها همیشه نازکتر و لایه خارجی ضخیم‌تر می‌باشد. قطر سیاهرگ ۹ -۱ میلیمتر می‌باشد.

وریدهای بزرگ

در سیاهرگ های بزرگ نظیر بزرگ سیاهرگ ها (Vena Cava) لایه داخلی از آندوتلیوم و لایه زیر آندوتلیال نسبتا ضخیم تشکیل شده است. لایه میانی و لایه داخلی ضخیم ترین لایه می‌باشد. لایه خارجی وریدهای بزرگ حاوی دسته‌ای از عضلات صاف طولی ، الیاف کلاژن و الاستیک می‌باشد.

وریدهای متوسط

در وریدهای متوسط نظیر وریدهای جلدی و اندامی، از نظر ساختمانی لایه داخلی نازک ، لایه میانی در مقایسه با وریدهای بزرگ نسبتا ضخیم و لایه داخلی عمدتا از الیاف کلاژن طولی و الیاف الاستیک پراکنده تشکیل شده و بطور واضحی ضخیم‌تر از لایه میانی می‌باشد. این وریدها دارای دریچه‌هایی (Valves) هستند. دریچه‌ها از دو چین نیم هلالی لایه داخلی ، که غنی از رشته‌های الاستیک می‌باشند، تشکیل شده اند، و در هر سطح ، آندوتلیوم آنها را می‌پوشاند. این دریچه‌ها باعث رفتن خون وریدی به طرف قلب می‌شوند و از بازگشت آن جلوگیری می‌کنند. نیروی پیش برنده قلب ، توسط انقباض عضلات اسکلتی اطراف این وریدها تقویت می‌شود.

وریدچه‌ها

وریدچه‌ها یا ونول ها عروقی هستند به قطر ۱-۰.۲ میلیمتر که در آن ها لایه داخلی از یک ردیف سلول آندوتلیال و غشا پایه تشکیل شده است. لایه میانی بسیار نازک و حاوی ۳-۱ لایه عضلانی و یا در مواردی فاقد عضله می‌باشد. لایه خارجی که ضخیم‌ترین لایه می‌باشد عمدتا حاوی الیاف عمدتا الیاف کلاژن است. وریدیچه‌های مرتبط با شبکه مویرگی بسیار کوچک بوده و به وریدچه‌های پشت مویرگی موسومند. وریدچه‌های پشت مویرگی از نظر ساختمانی شبیه مویرگ ها هستند و دارای دو عمل مهم می‌باشند:
چون فشار خون در این وریدچه‌ها پایینتر از مویرگ ها می‌باشد، این امر به برگشت مایعات خارج شده از مویرگ ها به سیستم گردش خون کمک می‌کند.

افزایش نفوذپذیری این وریدچه‌ها در پاسخ به هیستامین و سایر مواد سبب می‌شود که در واکنشهای التهابی نیز دخیل باشند. وریدچه‌های پشت مویرگی در اعضای لنفاوی ساختمان ویژه‌ای دارند که خروج لنفوسیتها را از آنها امکان‌پذیر می‌سازد.

رگ رگه‌ها (Vasa Vasarum)

چون در عروق خونی بزرگ همه سلولهای تشکیل دهنده دیواره نمی‌توانند از طریق انتشار ، مواد غذایی و اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت کنند. تغذیه آن ها را رگ های کوچک دیگری موسوم به رگ رگها عهده‌دار می‌باشند. این رگ ها به تعداد زیاد در لایه خارجی رگها یافت می‌شوند و انشعابات آنها با لایه میانی نیز نفوذ می‌کند که میزان نفوذ آنها در وریدها بیشتر از شریانها می‌باشد. رگهای خونی بزرگ علاوه بر رگ ‌رگ ، حاوی مویرگ های لنفی نیز در دیواره خود هستند. مویرگ های لنفی در شریان ها محدود به لایه خارجی می‌باشند ولی در وریدها به لایه میانی نیز نفوذ می‌کنند.

ورید اجوف تحتانی و وظیفه آن

ورید اجوف تحتانی بزرگترین ورید بدن است و خون قسمت های پایین بدن را به قلب می‌رساند. خون وریدی معده و روده ابتدا بوسیله ورید باب داخل کبد و پس از عبور از کبد بوسیله دو یا سه ورید فوق کلیوی داخل ورید اجوف تحتانی می‌گردد. ورید اجوف تحتانی که به موازات چهارمین مهره کمر از دو ورید خاصره اصلی راست و چپ تشکیل می‌یابد از سمت راست ستون فقرات بالا آمده و وارد دهلیز راست قلب می‌گردد. در این مسیر به ترتیب وریدهای کلیوی ، غدد فوق کلیوی ، اعضای تناسلی ، و وریدهای فوق کبدی داخل آن می‌شوند.

جریان خون وریدی

علت اصلی گردش خون سیاهرگ ها باقیمانده فشاری است که با انقباض قلب در سرخرگ ها تولید کرده و به واسطه مقاومت مویرگ ها کم شده است. کشش سینه نیز به گردش خون در سیاهرگ ها کمک می‌کند. ریه‌ها میل دارند روی خود فرد نشینند ، اما جدار قفسه سینه مانع فرو نشستن آن ها می‌شود، لذا همیشه یک فشار منفی در درون قفسه سینه وجود دارد که هنگام دم و از هم باز شدن قفسه سینه بیشتر می‌گردد و این فشار منفی است که موجب گشاد شدن سیاهرگ های درون قفسه سینه و کشیده شده خون به داخل آنها می‌شود. انقباض های متناوب و منظم عضلات پا هنگام دویدن نیز خون سیاهرگ های پا را به جریان می‌اندازند.

وریدهای اندام تحتانی به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتنداز:

۱-وریدهای سطحی(Superficial Veins)

ورید سافن کوچک(SSV) از پشت قوزک خارجی و قسمت پشتی ساق پا به سمت بالا صعود کرده و کمی بالاتر از مفصل زانو به ورید پوپلیتئال(مربوط به ورید عمقی)می پیوندد.

ورید سافن بزرگ(GSV) که طولانی ترین ورید بدن انسان می باشد از ورید مارژینال داخلی پا مبدا می گیرد و در ابتدای مسیر خود از جلوی قوزک داخلی عبور کرده و در مسیر داخلی ساق و سپس ران درنهایت وارد ورید رانی(فمورال)می شود.

۲-وریدهای عمقی(Deep Veins)

وریدهای عمقی شریان های اصلی اندام تحتانی را همراهی می کنند و دریچه های بیشتری نسبت به وریدهای سطحی دارند.

۳-وریدهای ارتباطی یا سوراخ کننده(Communicating or Perforating Veins)

این وریدها نقش ارتباطی دارند و در نواحی مختلف به سیستم وریدهای سطحی و عمقی می پیوندند.

تصویری از دریچه های لانه کبوتری:

نمایی دیگر از ارتباط سرخرگ، سیاهرگ و مویرگ: