آرتروز چیست

علت ایجاد این بیماری هنوز به ‌طور واضح شناخته نشده است ولی چند عامل وجود دارد که می‌تواند زمینه ‌ساز ابتلا به آرتروز باشد،یکی سن بالا است که این بیماری معمولا در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود.مورد دوم جنس،چون آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌کند ولی دلیل آن هنوز به‌ درستی مشخص نشده است،مورد بعدی ناهنجاری ‌های مادر زادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است.آرتروز در ورزشکاران حرفه‌ای که مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسیار شایع است مثلا در فوتبالیست‌ها.صدمات غیر ورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌کند. 

آیا چاقی هم در ابتلا به آرتروز تأثیر دارد؟

چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.به ‌طور کلی هر چقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ(مثل زانوها)باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر می‌شود. چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد. 

این بیماری چه عوارضی دارد؟

متأسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و هنوز درمان قطعی برای آن یافت نشده است اما با کمک برخی روش‌های درمانی می‌توان درد ناشی از این بیماری را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.حدود یک سوم بیماران مبتلا به آرتروز ممکن است دچار ناتوانی‌های شدیدی شوند. گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید می‌شود که بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده کند. 

 روش‌هایی برای کاهش درد و مشکل بیمار اشاره  شامل چه مواردی هستند؟

در موارد بسیار شدید آرتروز جراحی تعویض مفصل توصیه می‌شود اما قبل از جراحی معمولا روش‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود که تا حد امکان کار به جراحی ختم نشود که یکی از آنها استراحت دادن به مفصل دردناک است.بیمار باید در هر ساعت دست کم ده دقیقه به مفصل خود استراحت بدهد و سعی کند تاحد امکان فعالیت‌های بدنی خود را طوری تنظیم کند که مفصل مبتلا کمتر فعال باشد.روش دیگر ورزش کردن است که باید حتما با نظارت و اجازه پزشک انجام شود تا مشکل مفصل را تشدید نکند یا باعث بروز درد جدیدی نشود.ورزش‌های سبک و مفرح مثل پیاده‌روی و شنا بیشتر توصیه می‌شوند.با ورزش کردن،عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا می‌کند.البته ورزش کردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنین اتفاقی رخ داد فورا ورزش را متوقف کنید.در افرادی که اضافه وزن دارند کم کردن وزن باید حتما مدنظر قرار گیرد.البته رژیم گرفتن و ورزش کردن برای کاهش وزن باید تحت نظر پزشک انجام شود.برای کاهش درد ناشی از آرتروز هم می‌توان از کیسه یخ استفاده کرد.در اغلب موارد پزشک برای بیمار داروهای ضد‌درد و ضد‌التهاب تجویز می‌کند که در کاهش درد مفصل مؤثر است. 

روش ‌های جراحی برای درمان آرتروز به چه شکلی هستند؟

 این روش‌ها از پاکسازی فضای مفصلی تا تعویض کامل مفصل متفاوت هستند و جراح بر حسب شدت بیماری از یکی از این روش‌ها استفاده می‌کند.بیماران توجه داشته باشند که جراحی زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های دیگری که به تعدادی از آنها اشاره شد مؤثر واقع نشده باشند و بیمار قادر به انجام فعالیت‌های عادی روزمره خود نباشد. 

توصیه‌هایی برای بیماران مبتلا به آرتروز

مهم‌ترین نکته برای بیماران مبتلا به آرتروز به ‌کارگیری روش‌هایی است که باعث کاهش درد و ناراحتی‌شان شود.مثل تمام بیماری ‌های دیگر داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سالم مفید خواهد بود.بیمار باید به حد کافی مواد مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا تامین کند چون اگر تغذیه نامناسب باشد بدن هم ضعیف می‌شود و به تبع آن مقابله با بیماری دشوارتر می‌شود.

اگر پزشک برای شما داروی ضد درد تجویز کرده حتما سر وقت آن‌ را بخورید چون اگر درد شروع شود و بعد شما تازه مسکن مصرف کنید درد دیرتر و سخت‌تر کنترل می‌شود اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشک باعث می‌شود شدت حملات درد کاهش یابد.سعی کنید از مفصل بیمار خود کمتر کار بکشید.مثلا اگر مفاصل انگشتان یک خانم مشکل دارد بهتر است از کیفی استفاده کند که روی شانه می‌افتد نه کیفی که باید با انگشتان دائما در دست گرفته شود.اگر دست شما مشکل دارد سعی کنید برای برداشتن اجسام از دست سالم خود بیشتر استفاده کنید تا فشار کمتری روی مفصل دردناک وارد شود.بیمارانی که در مفصل زانو یا ران دچار مشکل هستند بهتر است در صورت صلاح دید پزشک از عصا موقع راه ‌رفتن استفاده کنند.

سعی کنید بدنتان در هنگام راه رفتن یا نشستن،در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد.آب درمانی،هم به‌عنوان ورزش و هم به‌عنوان عاملی جهت تصحیح وضعیت ایستادن و راه رفتن می‌تواند به شما کمک کند. 

درمان ارتروز

یکی از بیماری‌های شایع در مفصل زانو، آرتروز است که در افراد بالای 65‌سال بیش از سایرین مشهود است، اما علت چیست ؟

آرتروز به این معناست که ستون مفصلی کاملا صاف و صیقلی زانو،دچار تخریب و ناصافی می‌شود و فرد احساس درد می‌کند.

 در مراحل اولیه این بیماری، می‌توان با تغییر روش زندگی،کاهش وزن،عدم انجام ورزش‌هایی که به زانو فشار می‌آورد درد را کاهش داد،چرا که بالا رفتن از پله و یا سربالایی 4 برابر وزن و پیمودن سرپایینی و پایین آمدن از پله،چیزی حدود 7‌برابر وزن، به زانو فشار وارد می‌کند.

جراحی زانو،در مواقعی که درد بسیار شدید و پیشرفته است و سطوح مفصل بسیار ناصاف شده است،زانو مورد عمل جراحی قرار می‌گیرد و کشکک بیمار با سطوح فلزی صیقلی تعویض می‌شود. 

 معمولا تعویض مفصل در سنین بالا صورت می‌گیرد و در مواقع استثنایی،از برخی پروتزها برای جوانان استفاده می‌شود.

آمار نشان می‌دهد که در فرهنگ جامعه ما،کاربرد مفصل مصنوعی آنچنان پذیرفته نیست و ترجیح این عمل در سنین بالاست،بیشترین علت تعویض مفصل زانو،دردهای بسیار شدید است که به خاطر به دست آوردن دوباره <حرکت> و نه به خاطر <زیبایی>،صورت می‌گیرد.گاهی افراد دچار آرتروز، زانوهایشان تغییر شکل داده و به شکل پرانتزی درمی‌آیند که اگر پزشک در طول 6 الی 7 ماه متوجه پرانتزی‌شدن بیشتر پاهای بیمار شود،پیشنهاد عمل جراحی می‌دهد،علت نیز این است که در صورت پیشرفت زیاد این عارضه،تعویض مفصل زانو بسیار مشکل‌تر از قبل خواهد شد و پزشک نیز مجبور است بنا بر ضرورت از انواع پروتزی که درجه حرکت آن در جهات مختلف کمتر است،استفاده کند. 

مستعدین آرتروز

این عارضه به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود،عده‌ای به شکل فامیلی دچار آن می‌شوند و علاوه بر زانو،مفاصل دیگرشان نیز درگیر می‌شود. 

قابل ذکر است که این عارضه از 35 الی 40 سالگی شروع می‌شود و بتدریج در سنین بالاتر،فرد را درگیر می‌کند و به دلیل این که به صورت آرام و تدریجی پیشرفت می‌کند،به آن آرتروز اولیه گفته می‌شود. یکی از عوامل به وجود آمدن آرتروز ثانویه را شکستگی داخل مفصلی زانو است. 

بدی راستای اندام تحتانی (پاهای پرانتزی)‌ باعث می‌شود نیرو بین دو طرف زانو تقسیم نشود و یک قسمت از زانو (قسمت داخلی)‌ دچار آرتروز شود که بعدها تمام زانو را گرفتار می‌کند.به همین دلیل در بسیاری از مواقع به افراد جوانی که پاهای پرانتزی دارند،توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر پاهای خود را اصلاح کنند تا از بروز زودرس آرتروز جلوگیری به عمل آید.

در این عمل، استخوان از محل مورد نظر شکسته شده و پس از اصلاح زاویه، جهت جوش،آماده می‌شود. 

افرادی که در سنین کودکی و جوانی،سابقه عفونت مفصل زانو دارند،این عارضه برایشان اورژانس ارتوپدی محسوب می‌شود؛به این معنا که اگر به عفونت رسیدگی نشود،چرک داخل زانو جمع خواهد شد و سطح مفصلی در عرض 5 روز تخریب خواهد شد که طبعا اگر غضروف تخریب شود،‌این فرد مستعد آرتروز زودرس در آینده خواهد شد،بنابراین افرادی (بخصوص کودکان)‌ که از بیماری عفونی زانو رنج می‌برند،بیش از سایرین مستعد این بیماری خواهند بود. 

ایجاد بیماری‌های عفونی در نوزادان می‌تواند سبب شود عفونت از طریق خون وارد مفاصل دیگری همچون لگن، زانو و... شود که در این صورت باید محل عفونی شده هرچه سریع‌تر باز شود و با شستشو،چرک‌زدایی شود و آنتی‌بیوتیک دریافت کند.

افرادی هم که دارای اضافه وزن هستند نیز می‌توانند با کاهش وزن خود از فشار بیش از حد به زانو جلوگیری کنند.

 شایع‌ترین علائم آرتروز درد است و با انجام رادیوگرافی،عکس و مشاهده تغییرات مفصلی،می‌توان بیماری را تشخیص داد و با تجویز داروهای ضدالتهاب،درد را تا حدود زیادی التیام داد. اگر فردی که با داروهای ضدالتهاب،دردش تسکین داده شده است،به زانویش بیش از اندازه فشار وارد کند،در واقع دچار وضعیتی بدتر خواهد شد؛چرا که با علم به این که از مشکل زانوی خود آگاهی دارد،ناپرهیزی را نیز پیشه خود کرده است. 

با توجه به تمهیدات وزارت بهداشت،قیمت پروتز در کشور ما نسبت به سایر کشورها،بالا نیست ولی با این حال برای عامه مردم گران و هزینه‌زاست و شرکت‌های بیمه‌ای تعویض مفصل زانو را جزو جراحی‌های زیبایی محسوب می‌کنند؛در صورتی که فردی با 65 سال سن،از درد شدید زانوانش و برای بالا بردن سطح کیفیت زندگی تن به این عمل جراحی می‌دهد.

با توجه به موارد جراحی مفصل زانو در ایران،شاهد آن هستیم اکثر جراحی‌های صورت گرفته از نوع شدید با زانوانی کج شده و بدشکل است که انجام عمل جراحی را بسیار سخت‌تر می‌کند،به همین دلیل جراحی زانو در کشور ما بسیار پیچیده‌تر از سایر کشورهاست و می‌طلبد شرکت‌های بیمه‌ای با حمایت و پوشش دادن این گونه اعمال جراحی،جامعه را از این معضل نجات دهند. 

رژیم غذایی ضد آرتروز 

آرتروز شیوع فراوانی دارد ولی می‌توان در بسیاری از موارد، تنها با یک تمهید بسیار ساده یعنی داشتن تغذیه سالم از آن پیشگیری کرد. 

از آن جا که آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی است همه با نام آن آشنا هستند حتی اگر تعریف واقعی این بیماری را ندانند. در واقع، آرتروز یک بیماری مفصلی است که در آن غضروف مفصلی آسیب دیده و تخریب می‌شود. در نتیجه استخوان نزدیک مفصل تغییراتی پیدا کرده و برجستگی‌های کوچک استخوانی به نام استئوفیت در اطراف آن به‌ وجود می‌آید. بعضی‌ها این بیماری را به ساییدگی مفصل و برخی آن را به نام استئوآرتریت می‌شناسند. این بیماری اغلب در دهه دوم و سوم زندگی شروع می‌شود و در سن ‌70 سالگی همه افراد کمابیش آن را تجربه خواهند کرد. هرچند که این بیماری شیوع فراوانی دارد ولی می‌توان در بسیاری از موارد، تنها با یک تمهید بسیار ساده یعنی داشتن تغذیه سالم آن را پیشگیری کرد. 

نوشیدن یک لیوان آب پرتقال در روز می‌تواند آرتروز را از شما دور کند.

تحقیقات نشان می‌دهد که نوع خاصی کاروتن ترکیبی که غالبا در برخی میوه‌ها و سبزی‌ها یافت می‌شود می‌تواند عامل این مساله باشد.

یافته‌های قبلی دانشمندان نشان داده بود که کاروتن – ماده زرد و نارنجی رنگ میوه‌ها و سبزی‌ها-  می‌تواند با اثرات آنتی‌اکسیدان خود التهاب را کاهش دهد.

تحقیقات نشان: افرادی که بیشترین مصرف بتا کریپتوزانتین و زیگزانتین را داشتند، حدود نصف دیگران در خطر ابتلا به التهاب مفصلی بودند. محققان می‌گویند این اطلاعات ثابت کرد که برخی آنتی‌اکسیدان‌های غذایی مانند کاروتن‌های بتا کریپتوزانتین و زیگزانتین و همچنین ویتامین C می‌توانند افراد را در مقابل آرتروز محافظت کنند. 

***تغذیه‌ خوب 

به نظر می‌رسد در آرتروز برنامه غذایی از طریق سیستم ایمنی اثر می‌کند تا جایی که برای پیشگیری یا تعدیل اثرات این بیماری، یکی از مواردی که توصیه می‌شود حذف یا تعدیل موادغذایی سازنده ترکیبات زمینه‌ای تحریک التهابات و استفاده بیشتر از مواد کاهش دهنده التهابات است.  غذاهایی که دارای اسیدهای چرب امگا3 هستند (ماهی‌ها، روغن گردو، کتان و سویا) و کاهش دریافت غذاهایی که دارای اسید آراشیدونیک هستند (پیه گاو، گوشت قرمز، فرآورده‌های گوشتی مثل سوسیس و کالباس و جگر) توصیه می‌شود. 

استفاده کافی از منابع غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین‌های E ، C، بتا کاروتن، ویتامین D ، ریزمغذی‌هایی مثل سلنیوم، روی و منیزیم و سایر مواد معدنی که در ساختمان استخوان‌ها وجود دارند مثل کلسیم و فسفر که در دانه‌ها و مغزها به وفور یافت می‌شوند، همچنین شیر و لبنیات کم چربی، سبزی و میوه به ویژه آنهایی که دارای ترکیبات اگزالات و فیتات نیستند  . در همین رابطه جایگزین کردن غذاهای مملو از انواع گوشت‌های قرمز و سفید به جز آبزیان و رژیم‌های تهیه شده از منابع گیاهی و تکمیل آنها با شیر یا ماهی فرپز، کبابی یا بخار پز، بدون سرخ کردن در روغن نیز می‌تواند بسیار مفید واقع شود. از جمله غذاهای دیگری که متخصصان تغذیه استفاده از آنها را تاکید می‌کنند منابع حاوی گلوکزآمین و کندورایتین است که از غذاهای حاوی کلاژن مثل استخوان‌ها و غضروف‌های حاوی ژلاتین فراهم می‌شوند. مواد غذایی نظیر پاچه، پای مرغ و قلم است که خوشبختانه در حال حاضر در کشور ما سوپ‌های تهیه شده از آنها به عنوان یک غذای سنتی و مناسب به کار برده می‌شود. 

***کلید طلایی

سرلوحه اقدامات تغذیه‌ای درهر دو جنس (زن و مرد) و در هر سنی، کاهش تدریجی اصولی و علمی‌اضافه وزن و چاقی‌هایی است که در هر درجه از پیشرفت قرار دارند. بنابراین، درمان و پیشگیری این بیماری پیر و جوان نمی‌شناسد و با رعایت برخی از اصولی که پزشکان پیشنهاد می‌کنند یعنی یک رژیم غذایی متعادل، متناسب و متنوع (با توجه به مقدار انرژی مورد نیازفرد) با در نظر گرفتن سن، جنس، وضعیت فیزیولوژیکی، قد و وزن و فعالیت‌های بدنی و زمینه‌های ژنتیکی به طور کلی می‌توان با کاهش میزان کالری دریافتی روزانه به میزان 250 یا 350 حداکثر تا 750 کیلو کالری، از شدت بیماری کم کرد یا در برخی از موارد بروز این بیماری را به تاخیر انداخت. 

***مشکل لاغری

تا به حال دیده اید فردی لاغر به آرتروز دچار شده باشد؟ قطعاً بله. البته شاید با این پاسخ، افراد لاغر مبتلا به آرتروز شاکی بشوند. این موضوع به این معنا نیست که افراد لاغر از دسترس آرتروز در امان هستند بلکه مفهوم این جمله داشتن یک رژیم غذایی درست است. زیرا افراد لاغری که وزن‌شان متناسب با قدشان نیست نیز احتمال دارد به آرتروز مبتلا ‌شوند. بنابراین، یک رژیم متعادل و درست برای تعدیل وزن به مفهوم کم کردن وزن و لاغر شدن نیست بلکه رعایت اصولی، علمی ‌و متعادل رژیم غذایی اصل هر اقدام محسوب می‌شود.» 

***حساسیت به غذا

آرتروز یک بیماری پیشرونده و مزمن است که بهبودی قطعی ندارد. به نظر می‌رسد در بسیاری از موارد، اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده‌آل است. وزن اضافی باعث ایجاد فشار روی مفاصل و در نتیجه تشدید عوارض آرتروز می‌شود.  10 تا 35 درصد مبتلایان به آتروز به نوعی به یکی از انواع مواد غذایی مصرفی حساسیت دارند. به این ترتیب که 4 تا 10 ساعت پس از مصرف ماده غذایی که به آن حساسیت دارند عوارض بیماری‌ها گسترش و شدت پیدا می‌کند. بنابراین، شناخت و حذف این مواد از رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد. البته از آنجا که آمارها نشان داده‌اند40 درصد از مبتلایان به این بیماری، به درجات مختلفی به سوء تغذیه مبتلا هستند، به رغم توصیه بالا باید دقت شود که این گروه اخیر دچار کمبود یا عدم تعادل مواد مغذی دریافتی مختلف چه در بعد بیش خوری و چه در بعد کم خوری و عدم تعادل مواد مغذی نشوند زیرا در صورت این اتفاق رفع کمبود آنها مهم است. 

***آرتروز دارید؟ این غذاها را نخورید

پزشکان مصرف چربی‌های اشباع، روغن‌های هیدروژنه یا جامد، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر را توصیه نمی‌کنند چرا که این مواد غذایی با ایجاد اسیدیته بالای محیط داخلی مفاصل، باعث درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می‌شوند. وی در ادامه در صورت امکان، حذف موارد زیر را در کاهش شدت بیماری آرتروز موثر می‌دانند:

• مهارکننده‌های جذب کلسیم نظیر گوشت قرمز، لبنیات، تخم مرغ، الکل، قهوه، اکثر شیرینی‌جات و نمک اضافی

• غذاهای دارای اگزالات بالا مثل اسفناج، زغال اخته، آلوها و ریواس

• غذاهای ایجادکننده تورم مانند، تمامی ‌چربی‌های حیوانی، لبنیات، دانه‌های چرب، کره گیاهی 

بهترین راه درمان آرتروز

 تحقیقات اخیر نشان می دهد، بهترین و موثرترین روش درمانی آرتروز انجام تمرینات ورزشی منظم است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از پایگاه اینترنتی شبکه NDTV کشور هند، بنا به اعلام محققان تمرینات ورزشی منظم می تواند مخصوصاً در درمان آرتروز ناحیه زانو بسیار مفید باشد.

گروهی از دانشمندان استرالیایی با بررسی نتایج مربوط به 18 سری مطالعات گوناگون در زمینه درمان آرتروز دریافتند، انجام تمرینات منظم ورزشی و بالاخص تمرینات قدرتی راهی مفید در درمان آرتروز ناحیه زانو است.

در این سری مطالعات گسترده، پژوهشگران بیش از 2800 بیمار 55 تا 74 ساله مبتلا به انواع گوناگون آرتروز را مورد بررسی قرار داده بودند.

در انتها مشخص شد، در کنار تاثیر دیگر فاکتورها، بهره گیری از تمرینات قدرتی آن هم به طور کاملا منظم می تواند بهبود چشمگیری در وضعیت این دسته از بیماران مخصوصا در بهبود وضعیت آرتروز ناحیه زانو بوجود آورد.